هزری ئاینی له‌ گۆرانیی فولکلۆری کوردیدا

هه‌روه‌کو له‌ به‌شی پێشوو و له‌کاتی باسکردنی هزری کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ گۆرانی فۆلکلۆری کوردیدا ئاماژه‌مان به‌وه‌ کرد که‌ فۆلکلۆر به‌ گشتی و له‌ ناو فۆلکلۆریشدا گۆرانی میللی به‌ تایبه‌ت په‌یوه‌ندیه‌کی راسته‌خۆی به‌ ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی کۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌ ،ره‌نگدانه‌وه‌ی ره‌وشی ژیان و په‌یوه‌ندیه‌ خێزانیه‌کان و باری چینایه‌تی و قۆناغه‌کانی په‌ره‌سه‌ندنی کۆمه‌ڵگاکه‌یه‌ ،تا راده‌یه‌کی زۆر ئه‌مه‌ بۆ ئاینیش راسته‌ ،چونکه‌ کاتێک ده‌ڵێین فۆلکلۆر هه‌موو شت ده‌گرێته‌وه‌(1) ،به‌ لایه‌نی مادی و مه‌عنه‌وی به‌رهه‌مه‌کانی کۆمه‌ڵگاوه‌ ،یه‌کێک له‌وانه‌ گۆرانیه‌  

لێره‌دا فۆلکلۆر به‌ شێوه‌یه‌ک له‌ شێوه‌کان به‌ هاومانای کلتوور به‌کارهاتووه‌ ، چونکه‌ کلتووریش دوولایه‌نی مادی و مه‌عنه‌وی هه‌یه‌ وگۆرانی و بیروباوه‌ڕو چیرۆک وداستان و په‌ندو  ئاینینش هه‌روا به‌شێکه‌ له‌ کلتووری مه‌عنه‌وی مرۆڤایه‌تی و ره‌گه‌زێکی گرنگ وکاریگه‌ری ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی پێکدێنێت ، ئه‌گه‌ر له‌و روانگه‌وه‌ سه‌یری کلتوور بکه‌ین که‌ دوو لایه‌نی مادی و مه‌عنه‌وی هه‌یه‌ ،هه‌روه‌کو چۆن سه‌یری فۆلکلۆرمان کرد ئه‌وا هزرو فه‌لسه‌فه‌و بیروباوه‌ڕو جیهانبینی و ئاینیش به‌شێکن له‌و پێکهاته‌یه‌ ،ره‌وشی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی و په‌یوه‌ندیه‌ ئابووریه‌کان و ئاستی پێگه‌یشتنی مه‌عریفی کۆمه‌ڵگا دیارییان ده‌کات ،هه‌روه‌کو له‌ مارکسیزمدا ئاین یه‌کێکه‌ له‌ توخم وره‌گه‌زه‌کانی سه‌رخان له‌ پاڵ به‌رهه‌مه‌ هزریه‌کانی تردا و به‌ پێی قۆناغه‌کانی گه‌شه‌کردنی مرۆڤ و په‌ره‌سه‌ندنی ئامێرو که‌ره‌سته‌کانی به‌رده‌ست ئاینیش گۆڕانی به‌سه‌ردا دێت



ادامه مطلب ...

نه‌بوونی پلان له‌ کتێبخانه‌کانی زانکۆدا

له‌ پلانی هه‌ر پرۆسه‌یه‌کی به‌رهه‌مهێناندا ،به‌ تایبه‌تی پرۆسه‌ی به‌رهه‌مهێنانی مه‌عریفه‌ی زانستی ،پلان بۆ سه‌رکه‌وتنی پرۆسه‌که‌ وه‌ک به‌رنامه‌ی کارکردنی ئه‌قڵه‌ له‌ هه‌ر جه‌سته‌یه‌کی زیندوودا ،چۆن ئه‌قڵ سیماو نیشانه‌ی په‌ره‌سه‌ندنی مرۆڤه‌ ،نه‌خشه‌ی کاری زانستی نیشانه‌ی پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگایه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ له‌ نه‌خشه‌ی کاری هه‌ر پرۆسه‌یه‌کدا هه‌بێت ئیتر ته‌واوی ره‌گه‌زه‌کانی تری ئه‌و ده‌زگایه‌ش ته‌واو کارا بن ،سه‌رکه‌وتن ده‌که‌وێته‌ به‌ر ره‌حمه‌تی رێکه‌وت ومسۆگه‌ر نابێ ،بۆیه‌ هه‌میشه‌ به‌ خۆدا چوونه‌وه‌و بیرکردنه‌وه‌ له‌ داهێنانی مۆدێلێکی ترو توێژینه‌وه‌ له‌ شێوازێکی نوێ بۆ نه‌خشه‌ی کاره‌کان زیندوویه‌تی جه‌سته‌و ئاکتیڤ بوونی ئه‌قڵ ده‌گه‌یه‌نێت . به‌ڵام ئه‌مه‌ له‌ پرسی کتێبخانه‌کانی به‌ش و کۆلێژه‌کانی سه‌ر به‌ زانکۆی سه‌لاحه‌دیندا نیه‌ ، له‌ هه‌موو رووه‌کانی په‌یداکردنی کتێب و به‌ده‌ستهێنانی سه‌رچاوه‌ی نوێ و چۆنیه‌تی تۆمارکردن وهه‌ڵگرتن و خستنه‌ به‌رده‌ستی خوێندکارانی به‌شه‌ زانستیه‌کانه‌وه‌ ،ئه‌مه‌ش کۆسپێکی گه‌وره‌ی پێشکه‌وتن و په‌ره‌سه‌ندنی مه‌عریفه‌ی زانستیه‌ ،ئه‌گه‌ر گۆڕانه‌کانی کۆمه‌ڵگا له‌ زانکۆوه‌ ده‌ست پێ بکات بێگومان ده‌بێ هه‌ر پرۆسه‌یه‌کی گۆڕان و ریفۆرمی مه‌عریفی زانکۆش له‌ کتێبخانه‌و گۆڕینی سه‌رچاوه‌و سیسته‌می په‌یوه‌ندی کردنی زانکۆکانه‌وه‌ ده‌ست پێ بکات

ادامه مطلب ...

چاوپێکه‌وتن

ئه‌م چاوپێکه‌وتنه‌ له‌ لایه‌ن خوێندکاری دکتۆرا زیره‌ک عه‌بدوڵا ئه‌نجام دراوه‌و دوواتر له‌ رۆژنامه‌ی رێگای کوردستانی رۆژی 2/11/2011 بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ ،به‌و هیوایه‌ی سوودێک به‌ خوێنه‌ران بگه‌یه‌نێت لێره‌دا وه‌کو خۆی بڵاوی ده‌که‌ینه‌وه‌ ،که‌ ئه‌مه‌ به‌ کورتی گوزارشت له‌ هه‌ڵوێستی من ده‌کات به‌رامبه‌ر دوواکه‌وتوویی کلتووری و ره‌وتی پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگاکان و له‌ ناویانیشدا کۆمه‌ڵگای کوردی و ئه‌و قۆناغه‌ی ئێستا پێ ی گه‌یشتووه‌ .

ادامه مطلب ...

دیارده‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی چیه‌؟(•)

به‌ر له‌ گه‌ڕان به‌دووای میتۆَدێکی گونجاودا بۆ توێژینه‌وه‌ له‌ دیارده‌کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان، گرنگه‌ بزانین ،ئه‌وه‌ چ دیارده‌گه‌لێکن خه‌ڵکی پێیان ده‌ڵێن کۆمه‌ڵایه‌تی؟ له‌م باره‌وه‌ ئه‌م پرسیاره‌ زۆر پێویسته‌ و له‌ جێی خۆیدایه‌ بکرێت ،چونکه‌ له‌به‌کارهێنانی وشه‌ی (کۆمه‌ڵایه‌تی)دا زۆر ورد نابینه‌وه‌ ، خه‌ڵکی بۆ ئاماژه‌ کردن به‌ نزیکه‌ی هه‌موو ئه‌و دیاردانه‌ی له‌ ناوکۆمه‌ڵگادا هه‌ن یان بڵاوبوونه‌ته‌وه‌ وشه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌کاردێنن ، ئه‌گه‌رچی به‌ گشتی سوودی کۆمه‌ڵایه‌تیشیان که‌م بێت ،ئه‌گه‌ر وابێ، ئێمه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ ده‌توانین بڵێین ،هیچ رووداوێکی مرۆیی نیه‌ نه‌کرێ به‌ دیارده‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی ناوی به‌رین، بۆ نمونه‌ هه‌ر تاکێک ده‌خواته‌وه‌و ده‌خوات و بیر ده‌کاته‌وه‌ ،سوودو قازانجی کۆمه‌ڵگاش له‌وه‌دایه‌ ئه‌م ئه‌رکانه‌ به‌ شێوازێکی رێکوپێک ئه‌نجام بدرێن ،خۆ ئه‌گه‌ر هه‌موو ئه‌م رووداوانه‌ دیارده‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی بن ،ئیتر بابه‌تێکی تایبه‌ت به‌ کۆمه‌ڵناسی بوونی نیه‌ ! بواری توێژینه‌وه‌ی کۆمه‌ڵناسی تێکه‌ڵ به‌ بایۆلۆژی و ده‌رووناسی ده‌بێ . به‌ڵام له‌ راستیدا ،له‌ هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کدا کۆمه‌ڵه‌ دیارده‌یه‌کی دیاری کراو هه‌ن به‌ ته‌واوی جیاوازن له‌وانه‌ی زانسته‌ سروشتیه‌کان توێژینه‌وه‌یان له‌سه‌ر ده‌که‌ن . بۆ نمونه‌ ،کاتێک من ئه‌رکی خۆم وه‌ک برا یان وه‌ک مێرد یان وه‌ک هاوڵاتیه‌ک ئه‌نجام ئه‌ده‌م ، یان کاتێک به‌ پێی ئه‌و گرێ به‌ستانه‌ی له‌سه‌ری رێکه‌وتووین کار ده‌که‌م ، من ئه‌رکێکی ده‌ره‌کی جێ به‌جێ ده‌که‌م ،داب ونه‌ریت و یاسا دیاریان کردووه‌ ،هه‌رچه‌نده‌ ئه‌م ئه‌رکانه‌ به‌ هه‌ست و سۆزه‌ که‌سیه‌کانی من نا ته‌با و ناکۆک نین و له‌ ناخه‌وه‌ هه‌ست به‌ راستیان ده‌که‌م ،ئه‌م راستیه‌ش هه‌ر له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌ستی مندا بابه‌تیانه‌ ده‌مێنێته‌وه‌بۆیه‌ ئه‌وه‌ من نیم ئه‌م ئه‌رکانه‌م درووست کردووه‌ به‌ڵکو له‌ رێی په‌روه‌رده‌وه‌ به‌ من گه‌یشتوون ،زۆرجار وا رێکده‌که‌وێت ورده‌کاری ئه‌رکه‌کانمان نازانین ،بۆ شاره‌زابوون ده‌بێ بگه‌ڕێینه‌وه‌ سه‌ر کتێبه‌کانی یاساو سه‌ردانی راڤه‌کاره‌ باوه‌ڕپێکراوه‌کانی بکه‌ین ، به‌ هه‌مان شێوه‌ بیروباوه‌ڕو رێوره‌سمی ژیانی ئاینیش هه‌ر وایه‌ ، بڕوادار له‌ رۆژی له‌ دایک بوونیه‌وه‌ ئه‌مانه‌ ته‌واوبه‌ درووستکراویی ده‌بینێواته‌ بوونی بیروباوه‌ڕه‌کان پێش بوونی ئه‌و تاکانه‌یه‌ که‌ بڕوایان پێیه‌تی ،چونکه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و بوونیان هه‌یه‌ ،ئه‌و سیسته‌مه‌ هێماییه‌ی من بۆ گوزارشت کردن له‌ بیروبۆچوونی خۆم به‌کاری دێنم ، ، ، ادامه مطلب ...

هزری کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ هۆنراوه‌ی فۆلکلۆری کوردیدا

فۆلکلۆر به‌ گشتی و له‌ ناو فۆلکلۆریشدا گۆرانی میللی به‌ تایبه‌ت په‌یوه‌ندیه‌کی راسته‌خۆی به‌ ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی کۆمه‌ڵگاوه‌ هه‌یه‌ ،ره‌نگدانه‌وه‌ی ره‌وشی ژیان و په‌یوه‌ندیه‌ خێزانیه‌کان و باری چینایه‌تی و قۆناغه‌کانی په‌ره‌سه‌ندنی کۆمه‌ڵگاکه‌یه‌ ، فۆلکلۆر هه‌موو شت ده‌گرێته‌وه‌ ،به‌ لایه‌نی مادی و مه‌عنه‌وی به‌رهه‌مه‌کانی کۆمه‌ڵگاوه‌ ،یه‌کێک له‌وانه‌ گۆرانیه‌ .

گۆرانی جگه‌ له‌وه‌ی گوزارشت له‌ خۆشی و ناخۆشیه‌کانی کۆمه‌ڵگا ده‌کات به‌ شێوه‌ی هۆنراوه‌ رێکخراوه‌و ئاوازێکی تایبه‌تی هه‌یه‌، ئه‌مه‌ش وای کردووه‌ ئاسان له‌به‌رده‌کرێ و ده‌ماوده‌م بۆ نه‌وه‌کانی تر ئاسانتر ده‌گوازرێته‌وه‌و له‌هه‌موو به‌شه‌کانی تری فۆلکلۆر زیاتر به‌رگه‌ ده‌گرێ و توانای خۆپارێزی هه‌یه‌ وله‌بیر ناچێته‌وه‌ ،بۆیه‌ ده‌کرێ له‌ رێگای توێژینه‌وه‌ له‌ گۆرانی فۆلکلۆری کوردیه‌وه‌ ،ورده‌کاریه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی کورد له‌ قۆناغێک له‌ قۆناغه‌کانی گه‌شه‌کردنیدا روون بکرێته‌وه‌ ، که‌رت وبه‌ش و توخم وره‌گه‌زه‌ پێکهێنه‌ره‌کانی ژیانی ئه‌و قۆناغه‌ لێکبدرێته‌وه‌و تا راده‌یه‌ک وه‌کو خۆی درووست بکرێته‌وه‌ ،نه‌وه‌ی ئێستامان شاره‌زاو ئاشنا بێت به‌ چۆنیه‌تی ژیانی کۆمه‌ڵگای کوردی له‌ رابردووییدا ،بۆ نموونه‌ هزری کۆمه‌ڵایه‌تی کوردی له‌مه‌ڕ بابه‌ته‌کانی په‌یوه‌ست به‌ ئافره‌ت و خۆشه‌ویستی و ئازادی تاک و سنووره‌کانی ده‌سه‌ڵاتی باوک له‌ خێزاندا چۆن بووه‌،

ادامه مطلب ...